Giải đáp của Cha Edward McNamara, Dòng Đạo Binh Chúa Kitô, giáo sư phụng vụ tại Đại học Regina Apostolorum (Nữ Vương các Thánh Tông Đồ), Rôma.
Hỏi: Trong nhà thờ của chúng tôi, đã trở thành thói quen trong mấy năm qua là người ta đặt một cây Giáng sinh lớn và được thắp sáng, ở cung thánh trong mùa Vọng và mùa Giáng sinh. Nó được nhìn thấy khá dễ dàng trong nhà thờ. Bởi vì cây Noel này lớn và đèn nhấp nháy theo chu kỳ, nó khá gây mất sự tập trung cho mọi người trong Thánh Lễ. Có người đã xin cha xứ tắt đèn nhưng không thành công, vì xét nó trái với tinh thần của mùa. Thưa cha, có điều gì ủng hộ ý kiến trên trong chữ đỏ không? – M. T., Wellington, New Zealand
Đáp: Không hiểu vì sao, với quá nhiều công việc phải làm, Tòa Thánh đã không ban hành bất kỳ qui định phổ quát nào liên quan đến cây Noel đặt trong cung thánh hoặc nơi khác.
Liên quan đến các nguyên tắc bao quát, Quy Chế Tổng Quát Sách Lễ Rôma, số 305, cho biết:
“Nên giữ chừng mực khi trang hoàng bàn thờ. Trong Mùa Vọng, bàn thờ được chưng hoa cách vừa phải, thích hợp với đặc tính của mùa, để không cho thấy quá sớm niềm vui trọn vẹn của ngày Sinh Nhật Chúa. Mùa Chay không được chưng hoa trên bàn thờ, trừ Chúa Nhật Laetare (IV Mùa Chay), các lễ trọng và lễ kính.
“Việc chưng hoa phải luôn luôn điều độ, và nên đặt hoa chung quanh bàn thờ hơn là trên bàn thờ”.
Nguyên tắc chung của sự chừng mực đối với sự chưng hoa mở rộng cho toàn bộ khu vực bàn thờ.
Tài liệu “Xây dựng các viên đá sống động”, do các Giám mục Mỹ phổ biến, có một số nhận xét thú vị, mặc dầu chúng không có trọng lượng pháp quy bên ngoài đất nước Mỹ:
“123. Truyền thống trang hoàng hoặc không trang hoàng nhà thờ cho các mùa phụng vụ và lễ trọng đề cao sự nhận thức về bản chất lễ trọng, lễ kính hoặc sám hối của các mùa này. Trí óc và tâm hồn con người được kích thích bởi âm thanh, cảnh quan, và hương thơm của mùa phụng vụ, vốn kết hợp để tạo ra ấn tượng mạnh mẽ và kéo dài của các ân sủng dồi dào và phong phú, riêng biệt cho mỗi mùa.
“124. Kế hoạch trang trí theo mùa nên bao gồm các khu vực khác, ngoài cung thánh. Việc trang trí là nhằm thu hút người ta đến với bản tính đích thực của mầu nhiệm được cử hành hơn là việc trang trí tự nó là cùng đích. Hoa tự nhiên, thảo mộc, vòng hoa và dải vải, và các vật trang trí khác theo mùa có thể được sắp xếp để tăng cường các điểm tập chú chính của phụng vụ. Bàn thờ cần được sáng rõ và đứng một mình, không có tường trang trí hoa lớn hoặc hang đá Giáng sinh, và lối đi trong khu vực cửa chính vào nhà thờ, lòng nhà thờ và cung thánh cần được sáng rõ, không trang hoàng.
“125. Các trang trí theo mùa được duy trì trong suốt mùa phụng vụ. Bởi vì mùa Giáng sinh bắt đầu với Lễ Vọng Giáng sinh và kết thúc với lễ Chúa Giêsu chịu phép rửa, việc lắp đặt và tháo gỡ vật trang trí Giáng sinh phải trùng khớp với các ngày này. Do mùa Phục Sinh kéo dài 50 ngày, kế hoạch trang trí sẽ bao gồm các cách thức để duy trì các trang trí cho đến ngày thứ năm mươi lễ Hiện Xuống.
“126. Trong năm phụng vụ, các ngày lễ trọng và lễ nhớ của Đức Mẹ và các thánh với ý nghĩa đặc biệt cho giáo xứ cung cấp cơ hội để thể hiện lòng sùng kính, bằng cách trang trí tranh tượng với sự sắp xếp hoa trang nhã hay thảo mộc.
“127. Vải nghệ thuật trong hình thức của các biểu ngữ và trướng rước kiệu có thể là một cách hiệu quả để truyền đạt tinh thần của mùa phụng vụ, đặc biệt là thông qua việc sử dụng màu sắc, hình dạng, kết cấu và hình thức biểu tượng. Việc sử dụng hình ảnh hơn là chữ viết là phù hợp với phương tiện truyền đạt này.
“128. Các vật như Vòng hoa mùa Vọng, hang đá Giáng sinh, và các thiết bị theo mùa truyền thống tương xứng với kích thước của không gian và các đồ trang trí khác, có thể củng cố việc cầu nguyện và sự hiểu biết của cộng đoàn giáo xứ”.
Thêm một lần nữa, các nguyên tắc chung liên quan là rằng các trang trí theo mùa củng cố việc cầu nguyện và sự hiểu biết của cộng đoàn giáo xứ.
Tôi có thể nói rằng một cây Giáng sinh được trang trí trong cung thánh khó có thể được xem như là một sự trang trí vừa phải, ngay cả khi các đèn nhấp nháy được tắt đi. Như vậy, thay vì “củng cố việc cầu nguyện và hiểu biết”, các tín hữu dường như chia sẻ nhiều hơn với kinh nghiệm của độc giả trên là họ bị chia trí trong Thánh lễ.
Giống như các văn kiện phổ quát, tài liệu “Xây dựng các viên đá sống động” không đề cập đến cây Giáng sinh. Điều này là bởi vì ít khi tìm thấy cây Giáng sinh trong cung thánh Công giáo.
Vì vậy, tôi xin nhắc lại những gì tôi đã nói trong một lần giải đáp cách đây vài năm (ngày 29-11 và ngày 13-12-2005):
“Cây thông Noel được dựng cách thích hợp hơn bên ngoài cung thánh và nhà thờ, và tốt nhất nên đặt ở tiền sảnh hoặc sân nhà thờ. Đây đã là một tập tục trên Quảng trường Thánh Phêrô từ thời ĐTC Gioan Phaolô II …. Trong nhà thờ, ngoài hang đá, mùa Giáng sinh có thể được gợi lên bằng cách sử dụng, ví dụ, cây trạng nguyên truyền thống, cây nhựa ruồi và các vật liệu truyền thống khác tùy theo nền văn hóa”.
Và: “Tôi không thấy sự khó khăn với cây Giáng sinh, nhưng … Tôi nghĩ rằng việc đặt nó trong cung thánh không phải là một sự thực hành phổ biến trong Giáo Hội. Do đó việc đặt như thế là không nên bởi vì, như một biểu tượng phổ biến, nó không còn có một ý nghĩa độc quyền tôn giáo, và có thể dễ dàng gợi lên khía cạnh vật chất và thương mại của mùa lễ thánh“.
(Nguyễn Trọng Đa, Zenit.org 11-12-2012)