Bởi Đức Bênêđictô XVI được xem là một con người của truyền thống, nên thường chúng ta hay quên mất những khía cạnh đổi mới trong triều giáo hoàng của ngài. Ở chiều hướng ngược lại, cũng như thế, Đức Phanxicô được xem là một người không theo khuôn phép, nên thường chúng ta không thấy được sự tiếp nối của ngài theo các bậc tiền nhiệm.
Nhưng Năm Thánh Lòng thương xót, khởi xướng đặc nét của Đức Phanxicô, có lẽ là điều mà ngài muốn xây dựng từ ngày đầu trên ngai giáo hoàng, có một nhân vật nòng cốt bắt nguồn từ thời thánh Gioan Phaolô II.
.jpg)
Thật vậy, có một người nữ phía sau năm thánh mà Đức Giáo hoàng đã khởi xướng: Thánh Faustina Kowalska, nữ tu Ba Lan, người mở ra lòng sùng kính Lòng Chúa Thương xót trên toàn thế giới.
Thánh Faustina là nhà thần nghiệm đầu thế kỷ XX, thuộc dòng Nữ tử Đức Bà Thương xót. Xơ đã cho biết về một loạt thị kiến, được ghi lại trong nhật ký 700 trang của mình, trong đó, xơ nói rằng Chúa Giêsu bảo xơ hãy lan truyền lòng sùng kính với Lòng thương xót Chúa, theo câu khẩu hiệu, ‘Lạy Chúa Giêsu, con tín thác nơi Chúa.’
Lớn lên ở Krakow, chàng thanh niên Karol Wojtyla được lôi cuốn bởi thông điệp lòng thương xót nổi lên tại Ba Lan giữa hai cuộc thế chiến. Về sau, khi là giáo hoàng Gioan Phaolô II, ngài đã phong thánh và phong chân phước cho xơ Faustina, và cũng thiết lập lễ Lòng thương xót Chúa vào ngày chúa nhật đầu tiên sau Phục Sinh, một ý muốn của Chúa Giêsu nói với thánh Faustina.
Đúng thật là Đức Phanxicô không nói nhiều về thánh Faustina và mối liên giữa ngài với Năm Thánh Lòng thương xót, khiến cho nhiều người sợ là thánh nữ sẽ bị lãng quên trong năm thánh này.
Nhưng xem xét cho kỹ hơn, thì thấy rõ ràng dấu ấn của thánh nữ trong năm thánh Lòng thương xót. Tôi xin đưa ra 7 dấu chỉ về tác động của thánh Faustina trên Đức Phanxicô và suy tư của ngài về lòng thương xót.
- Tông sắc Giáo hoàng
Khi Đức Phanxicô ban hành tông sắc chính thức của giáo hoàng tuyên bố năm Thánh, với tựa đề Misericordiae Vultus, ngài đã chọn ngày ban hành là 11-4-2015, và không phải tình cờ khi hôm đó là ngày vọng trước lễ Lòng Thương xót Chúa, một sự liên kết rõ ràng với thánh Faustina.
Trong tông sắc, Đức Phanxicô viết ‘Tôi đặc biệt nghĩ về tông đồ lớn của lòng thương xót, thánh Faustina Kowalska.
Mong thánh nữ, người được gọi đi vào chiều sâu của lòng Chúa thương xót, chuyển cầu và gìn giữ chúng ta trong đời sống dễ thương và luôn đi theo lòng thương xót Thiên Chúa với một sự tín thác không chút dao động vào tình yêu của Ngài.’
- Câu nói dự tính
Nhìn lại, khá rõ ràng khi câu nói dự tính của Đức Phanxicô cho năm thánh lòng thương xót là trong bài phỏng vấn trên chuyến bay đầu tiên của ngài khi trở về từ Brazil vào năm 2013.
Dù câu hỏi là về việc cho người li dị rồi tái hôn được rước lễ, nhưng ngài đã trả lời rộng về tầm quan trọng của lòng thương xót. Ngài nói rằng ngài tin kỷ nguyên hiện thời là ‘kairos’ của lòng thương xót, dùng một từ trong Tân Ước tiếng Hi Lạp, nghĩ là một thời khắc dành riêng trong kế hoạch cứu độ của Thiên Chúa.
Và ngài đã nhắc lại thánh Gioan Phaolô II và thánh Faustina.
‘Nhưng Đức Gioan Phaolô II đã có trực giác ban đầu về điều này, khi ngài bắt đầu với thánh Faustina Kowalska, Lòng thương xót Chúa … Ngài đã trực cảm rằng thời đại chúng ta cần lòng thương xót.’
- ‘Đại dương Lòng thương xót’
Trong bài giảng Tân niên, đánh dấu phát biểu công khai đầu tiên trong năm 2016, Đức Phanxicô lập luận rằng bên cạnh ‘dòng chảy đau khổ’ trong thế giới đương thời, còn có một ‘đại dương lòng thương xót’ thường không được nhận thấy.
Dù ngài không nhắc rõ về thánh Faustina, nhưng ‘Đại dương Lòng thương xót’ là một trong những câu nói đặc trưng của thánh nữ, xuất hiện 16 lần trong nhật ký của ngài.
Và xin đưa ra đây một ví dụ, nói về một thị kiến của thánh Faustina. Thánh nữ ghi lại Chúa Giêsu nói rằng, ‘Ta đã mặc khải cho con toàn bộ đại dương của lòng thương xót của Ta. Ta tìm kiếm và khao khát các lính hồn như con, nhưng lại ít người như thế.’
Một đoạn khác, thánh Faustina ghi lại rằng, ‘Trong Thánh lễ, tôi được cho biết về trái tim Chúa Giêsu, và về bản chất của lửa tình yêu mà Ngài đốt lên cho chúng ta … Ngài là một Đại dương Lòng thương xót.’
- Chuyến công du Ba Lan
Ít nhất về tầm mức số người và tầm vóc của sự kiện, thì nét nổi bật của năm thánh có vẻ không phải ở Roma. Nhưng là ở Krakow, vào cuối tháng 7, khi Đức Phanxicô đến đây dẫn đầu Đại hội Giới trẻ Thế giới.
Rõ ràng, di sản của thánh Gioan Phaolô II và thánh Faustina, sẽ là mở đầu và tâm điểm của toàn bộ chuyến đi này.
Để bảo đảm không ai bỏ qua điều này, Đức Phanxicô đã tuyên bố thánh Gioan Phaolô II và thánh Faustina là đồng bảo trợ cho Đại hội Giới trẻ Thế giới, và gọi cả hai vị là ‘tông đồ của lòng thương xót Chúa.’ Đây như là một lòng kính trọng mà Đức Phanxicô dành cho thánh Faustina và thánh giáo hoàng Gioan Phaolô, và có thể thấy ngài suy niệm về lòng sùng kính Lòng thương xót Chúa đến thế nào.
- ‘Misericordina’
Ngày 17-11-2013, Đức Phanxicô đã dùng buổi kinh Truyền tin ngày chúa nhật để làm một hành động có thể nói là quảng bá. Ngài đưa ra một đơn thuốc, và còn phát thuốc cho những người hiện diện trên quảng trường thánh Phêrô.
Chỉ có điều, ‘thuốc’ này không phải từ tiệm thuốc, dù cho có vẻ ngoài như vậy. Thay vào đó là một túi nhỏ, bên trong là một tràng hạt, một tấm ảnh Lòng Chúa Thương xót với khẩu hiệu, ‘Lạy Chúa Giêsu, con tín thác nơi Chúa.’ và một hướng dẫn. Người Ý gọi đây là misericordina, biến thể từ chữ lòng thương xót.
Đức Giáo hoàng đã nhắn nhủ mọi người, ‘Đây là thuốc cho linh hồn. Đừng quên uống thuốc, bởi sẽ tốt cho anh chị em, tốt cho tâm hồn, cho linh hồn và trọn đời sống anh chị em.’
- Các linh mục Roma
Tháng 3, 2014, Đức Phanxicô đã có buổi gặp các linh mục Roma tại sảnh tiếp kiến Phaolô VI, và ngài dành buổi đó nói về chủ đề lòng thương xót. Ngài nói nhiều về Đức Gioan Phaolô II và thánh Faustina.
‘Trong bài giảng lễ phong thánh, vào năm 2000, Đức Phanxicô đức Phanxicô nêu bật rằng thông điệp của Chúa Giêsu Kitô cho thánh Faustina, là vào thời điểm giữa hai cuộc thế chiến, và gắn chặt với lịch sử thế kỷ XX …
Thời nay, chúng ta quên mọi chuyện thời xưa rất nhanh, … Nhưng chúng ta không thể quên nội dung lớn, trực giác lớn và thiên tư đã được để lại cho dân Chúa. Và Lòng thương xót Chúa là một trong những sự này.’
Nhìn lại, đây có vẻ như là một ngụ ý rõ ràng rằng Đức Phanxicô hiểu rằng năm Toàn xá Lòng Thương xót là một mở rộng của ‘trực giác và thiên tư này.’
- Đức Phanxicô ở Cuba
Khi Đức Giáo hoàng Phanxicô đến Cuba hồi tháng 9 này, ngài đã chọn khẩu hiệu là ‘sứ giả lòng thương xót’ như một dự báo cho năm thánh.
Trong thánh lễ ở quảng trường Cách mạng Havana, ngày 20-9, các nhà bình luận lưu ý bên cạnh ảnh lớn của Che Guevara, ngày hôm đó có một tượng Chúa Giêsu lớn được dựng lên.
Nhưng có một chuyện ít được để ý hơn, nhưng là bản chất của hình ảnh ngày hôm đó. Một ảnh Lòng thương xót Chúa, với khẩu hiệu ‘Lạy Chúa Giêsu, con tin tưởng Chúa’ bằng tiếng Tây Ban Nha.
Một lòng thương xót cận thế hơn
(1).jpg)
Có thể nói, cách tiếp cận của Đức Phanxicô về lòng thương xót không đơn thuần là sao y từ thánh Faustina.
Với thánh nữ, là một lòng thương xót thiêng liêng hơn, tập trung vào sự cứu rỗi các linh hồn lạc lối và những người chịu đau khổ dưới gánh nặng tội lỗi. Còn lòng thương xót của Đức Phanxicô thì cận thế hơn, tập trung vào thể hiện trong các hành động cụ thể, chung vai sát cánh với người nghèo, người di dân và tị nạn, với các tù nhân, và các nạn nhân khác của ‘văn hóa thải loại.’
Đây là lý do vì sao có người cho rằng người phụ nữ phía sau năm thánh này là mẹ Teresa, và không phải ngẫu nhiên khi lễ phong thánh của mẹ sẽ diễn ra trong năm thánh này, có thể là tháng 9.
Nhưng, đây là về vấn đề nêu bật, chứ không phải mâu thuẫn. Đức Phanxicô chắc chắn nhận thức rằng, không nhất thiết người nghèo mới cần đến lòng thương xót, và cũng không phải thánh Faustina không biết về tin mừng xã hội bởi dòng của thánh nữ ở Ba Lan là tận hiến để giúp đỡ các phụ nữ đang gặp vấn đề, bao gồm các bà mẹ đơn thân và các cô gái điếm.
Chắc chắn rằng, Đức Phanxicô là một người mang tính biến đổi ở nhiều lĩnh vực. Nhưng với năm Toàn xá Lòng Thương xót, ngài không đổi mới hay thay chiều, ngài chỉ đang thêm một lực đẩy mới cho bánh xe mà thánh nữ Faustina và Đức Gioan Phaolô II đã lăn.
Có thể nói năm thánh này sẽ diễn ra với ba nhân vật, thánh Faustina hứng khởi, mẹ Teresa mẫu gương hành động, và Đức Phanxicô, người khởi xướng.
J.B. Thái Hòa chuyển dịch